Rolls-Royce và năng lượng điện: Lời tiên đoán, lời cam kết và dự án phi thường

Rolls-Royce kể lại những câu chuyện di sản về điện khí hoá ô tô, tiết lộ lời tiên đoán đặc biệt của nhà sáng lập Charles Rolls trước khi hé lộ lời tuyên bố lịch sử.

Ông Torsten Müller-Ötvös, Giám đốc điều hành Rolls-Royce Motor Cars

Lời giới thiệu

Điện khí hóa từ lâu đã được coi là tương lai của ngành động cơ ô tô. Thực tế cho thấy công nghệ xe điện hybrid và xe điện chạy pin (BEV) đang trở thành xu hướng mới ở các hãng sản xuất ô tô lớn, khi cơ sở hạ tầng cho xe điện được mở rộng tại nhiều quốc gia.

Cho đến nay, Rolls-Royce đã đưa ra ba lời tuyên bố đơn giản về chiến lược điện khí hóa của mình:

• Thương hiệu sẽ giới thiệu một chiếc ô tô chạy hoàn toàn bằng điện trong thập kỷ này (2020 – 2030)
• Chiếc xe này sẽ là một chiếc BEV thuần điện, không phải là một loại hybrid của bất kỳ loại xe nào
• Nó sẽ chỉ được tung ra thị trường khi đã được trau chuốt một cách hoàn hảo, và các yếu tố đều đáp ứng các tiêu chuẩn về kỹ thuật, thẩm mỹ và hiệu suất của Rolls-Royce.

Những thông báo trên đã nhận được rất nhiều sự quan tâm và suy đoán từ giới truyền thông về kế hoạch tương lai của Rolls-Royce. Trước khi tuyên bố chính thức khác được hé lộ, thông cáo báo chí này sẽ kể lại những di sản độc đáo của thương hiệu liên quan đến việc áp dụng năng lượng điện, đó đều là những sự kiện xảy ra từ trước khi Rolls-Royce được thành lập, cũng như những cái tên mãi mãi gắn liền với nó.

Vì sao lại là năng lượng điện?

Trên thực tế, động cơ đốt trong (ICE) không phải là phương tiện duy nhất, cũng không phải là động cơ mặc định cho những chiếc ô tô động cơ đời đầu vào đầu thế kỷ 20. Thật vậy, vào đầu những năm 1900, nhóm các kỹ sư và nhà sản xuất ban đầu đã phân chia làm ba phe công nghệ cạnh tranh: động cơ đốt trong, năng lượng hơi nước và điện.

Lựa chọn đầu tiên là năng lượng hơi nước, vốn đã được nghiên cứu chuyên sâu và vận dụng phổ biến trong các ngành công nghiệp cũng như các phương tiện vận tải khác.  Tuy nhiên, công nghệ này lại có vẻ tương đối phức tạp khi áp dụng lên một chiếc ô tô và nhanh chóng được chứng minh là thiếu thực tế cho xe động cơ. Như một lẽ dĩ nhiên, động cơ đốt trong và điện khí hoá trở thành hai lựa chọn tối ưu.

Thế nhưng, năng lượng điện sớm thất thế vì hai nguyên nhân cơ bản: phạm vi hoạt động cực kỳ hạn chế và thiếu cơ sở hạ tầng sạc cho phương tiện sử dụng điện. Một thế kỷ sau đó, bất chấp những tiến bộ đáng kể trong lĩnh vực này, những giới hạn trên vẫn là rào cản đối với việc áp dụng rộng rãi, cả về mặt công nghệ và sự chấp nhận của người tiêu dùng (thực tế, bản thân phương tiện chạy bằng điện cũng ngày càng ít đi).

Mặc dù vậy, những điểm đặc trưng của xe chạy năng lượng điện – bao gồm âm thanh động cơ không tiếng ồn khi chạy, mô-men xoắn tức thì, công suất cực lớn và không có khói thải – vẫn được các kỹ sư vô cùng coi trọng, đặc biệt là đối với phân khúc ô tô động cơ hạng sang. Thật vậy, một số người đã suy đoán rằng, Ngài Henry Royce có lẽ đã chọn năng lượng điện cho ô tô động cơ của mình nếu hồi đó ông có thể giải quyết các vấn đề về phạm vi di chuyển và cơ sở hạ tầng cắm sạc.

Chính sự tương thích hoàn hảo này về tính năng của năng lượng điện là cơ sở cho phép thương hiệu thực hiện lời cam kết của mình, đó là hoàn thành việc chế tác chiếc Rolls-Royce thuần điện trong thập kỷ này. Sản phẩm này là sự kế thừa các giá trị lịch sử và di sản độc đáo của thương hiệu, thể hiện qua những trải nghiệm với năng lượng điện từ trước khi công ty được thành lập của những nhân vật chủ chốt, những người sẽ tạo nên thương hiệu ô tô nổi tiếng nhất thế giới – bắt đầu từ bản thân Ngài Henry Royce.

Ngài Henry Royce

Ngài Henry Royce, sinh năm 1863, là một trong những kỹ sư điện đầu tiên trên thế giới. Sau khi thời gian học việc tại Great Northern Railway bị gián đoạn vì lý do tài chính gia đình, ông đã làm việc với tư cách là thợ chế tạo công cụ trong một thời gian ngắn tại Greenwood & Batley ở Leeds, cũng là nơi mà ông lần đầu tiên bắt đầu có hứng thú năng lượng điện.

Năm 1881, ông gia nhập Công ty Electric Light & Power Generating Company (EL&PG) ở Southwark. Vốn chỉ được theo học chương trình chính thức trong 1 năm khi còn nhỏ, ông đã đăng ký tham gia khoá học buổi tối về năng lượng điện tại Học viện City & Guilds of London trong thời gian ở đây. Một năm sau đó, ông được chuyển đến làm việc tại công ty con mới của EL & PG, có tên Lancashire Maxim-Weston Electric Co. Ltd, với tư cách là Thợ điện trưởng khi mới 19 tuổi, với nhiệm vụ cung cấp hệ thống chiếu sáng đường phố và các rạp hát tại thành phố Liverpool. Thế nhưng, công ty này sớm sụp đổ hai năm sau đó, và Royce – vốn là người chăm chỉ và có ý chí – đã quyết định tự lập công ty riêng của mình.

Doanh nghiệp mới của ông có tên là F H Royce & Co. Ban đầu, công ty chỉ sản xuất các thiết bị điện nhỏ như chuông cửa, đèn, cầu chì và công tắc điện. Tuy nhiên, khi công việc kinh doanh nhanh chóng phát triển, công ty bắt đầu đi vào sản xuất các thiết bị lớn, phức tạp hơn, bao gồm máy nổ, động cơ điện và máy tời. Tới năm 1902, Royce trở thành nhà cung cấp động cơ điện cho Pritchett & Gold, một nhà sản xuất pin đồng thời cũng hoạt động trong lĩnh vực chế tạo ô tô điện, trụ sở tại London.

Mặc dù bản thân Royce chưa bao giờ chế tạo hoặc sở hữu một chiếc ô tô động cơ điện, ông đã tạo ra những chiếc động cơ đốt trong mang lại trải nghiệm lái xe tương tự với khi dùng động cơ điện ngày nay: mô-men xoắn nhanh nhạy, âm thanh vận hành êm ái và khả năng chuyển số liên tục, mạnh mẽ. Có thể nói, chuyên môn kỹ thuật xuất sắc và những thành tựu tiên phong của ông là chìa khoá củng cố vị thế lịch sử của thương hiệu là công ty hàng đầu thế giới về điện khí hóa, không chỉ ở riêng phân khúc sang trọng mà còn trong ngành công nghiệp xe hơi nói chung.

Quý ngài Charles Rolls đáng kính

Cũng là một kỹ sư tài năng; nhưng Ngài Charles Rolls đã sớm thể hiện niềm đam mê đối với điện khí hoá từ khi còn nhỏ. Khi mới lên chín tuổi, ông đã tự lắp một chiếc chuông điện nối giữa phòng ngủ của mình và khu chuồng ngựa ở dinh thự The Hendre của gia đình ở Monmouthshire.

Vài năm sau đó, ông đã có thể tự lên kế hoạch và giám sát việc lắp đặt hệ thống điện trong khu nhà ở của gia nhân. Điều đáng ấn tượng là ông đã thành công thuyết phục cha mình, lãnh chúa Llangattock, chi trả cho dự án này, phần nào cho thấy khả năng thương thuyết bẩm sinh đã giúp ông nổi danh thế giới sau này.

Đồng thời, Rolls cũng sớm phát hiện niềm đam mê của mình đối với xe hơi. Năm 1896, ông đã đến Paris và mua chiếc xe động cơ đầu tiên của mình, chiếc Peugeot Phaeton 3¾ HP, khi mới 18 tuổi. Hai năm sau, khi vẫn còn là một sinh viên kỹ thuật tại trường Cambridge, ông đã sắm chiếc ô tô chạy bằng điện duy nhất của mình. Chiếc xe được sản xuất ở Mỹ và có tên gọi là The Columbia Electric Carriage. Dòng xe này được Paris Singer (người thừa kế đế chế máy may) nhập khẩu vào Vương quốc Anh và được bán theo phân khúc xe dùng trong ‘Thành phố & Ngoại ô’. Rolls đã coi chiếc xe này là thứ tốt nhất thời bấy giờ.

Trong một cuộc phỏng vấn đăng trên Tạp chí Ô tô-Xe hơi vào tháng 4 năm 1900, khi mô tả động cơ điện, Rolls đã có lời dự đoán về tương lai phân khúc này, và nó đã trở thành hiện thực sau hơn một thế kỷ:

“Chiếc xe điện hoàn toàn yên tĩnh và sạch sẽ. Nó cũng không có mùi hay rung động từ động cơ, và chắc chắn chúng sẽ trở nên rất phổ biến khi có thể bố trí các trạm sạc diện cố định. Nhưng trong thời điểm hiện tại, tôi không cho rằng chúng sẽ là lựa chọn khả dụng – ít nhất là trong nhiều năm tới.”

Rolls đã đóng góp một phần nhỏ của mình để giải quyết vấn đề này, bằng cách cung cấp một trạm sạc pin tại phòng trưng bày xe hơi của mình trên đường Lillie ở Fulham cho những chiếc xe Brougham chạy bằng điện, thuộc sở hữu tư nhân hoặc cho thuê, đang thịnh hành ở London vào thời điểm đó.

Năm 1904, Charles Rolls đã đáp ứng trở thành đại lý cho xe điện Contal Electromobile. Nhưng khi gặp Henry Royce và nhìn thấy chiếc ô tô mới của ông, thỏa thuận này đã bị hủy bỏ.

Chính xác như lời ông dự đoán, rõ ràng là sẽ cần một khoảng thời gian dài cho đến khi xe điện trở thành phương tiện thực sự khả thi trên mọi quy mô. Giá như vị doanh nhân có tầm nhìn xa này đã sống sót sau vụ tai nạn hàng không cướp đi sinh mạng của ông ở độ tuổi mới chỉ 32, liệu ngày đó có thể đến sớm hơn? Đó là một điều thật đáng suy ngẫm.

Một chuỗi các sự kiện liên quan

Trong khi Rolls và Royce, với tư cách là những người sáng lập, được coi là những cái tên bất tử, những nhân vật khác, cũng tham gia mật thiết và góp phần quan trọng vào các sự kiện tiến đến quyết định thành lập thương hiệu Rolls-Royce, lại có vẻ ít nổi tiếng hơn. Họ cũng là những nhà sáng chế trong thế giới động cơ và năng lượng điện vào khoảng đầu thế kỷ 20; lịch sử ngành ô tô và cả nhà hiệu cần ghi công họ vì những điều sau đây:

Henry Edmunds

Ban đầu, Henry Royce từng làm việc cho Công ty TNHH Kỹ thuật Điện Brush, cũng là nơi ông gặp Henry Edmunds, kỹ sư của công ty. Edmunds đã lưu tên mình vào lịch sử hãng vào ngày 4 tháng 5 năm 1904, tại khách sạn Midland ở Manchester, khi ông đưa ra lời đề nghị: “Ngài Royce, tôi có thể giới thiệu ngài với Charles Rolls ”.

Dù hay được hậu thế ghi nhớ là ‘Cha đỡ đầu của Rolls-Royce’, bản thân ông đã là một nhân vật được nhiều người tôn trọng. Là bạn của Joseph Swan (người phát minh ra bóng đèn sợi đốt) và Thomas Edison (người phát minh ra hầu hết mọi thứ khác), ông là người tiên phong trong lĩnh vực chiếu sáng điện, lực kéo và điện thoại, đồng thời cũng là nhân vật hiện diện trong cả cuộc gọi điện thoại và ghi âm thành công đầu tiên trên thế giới. Ông cũng góp phần vào dự án xây dựng tuyến đường sắt ngầm điện khí hóa đầu tiên trên thế giới, khi thành công thuyết phục kỹ sư phụ trách tuyến Đường sắt Thành phố & Southwick của London (nay là chi nhánh Thành phố của Tuyến phía Bắc) vận hành các đoàn tàu chạy bằng điện thay bằng hơi nước.

Năm 1888, Edmunds thành lập W T Glover & Company, sau này trở thành nhà sản xuất cáp điện hàng đầu thế giới. Năm 1894, ông trở thành nhà cung cấp dây cáp chiếu sáng cho một khu liên hợp bến tàu rộng lớn và khu công nghiệp (đầu tiên trên thế giới) dành cho Kênh đào Manchester Ship: hệ thống chiếu sáng đã được Henry Royce đích thân thiết kế và lắp đặt.

Dù không có bằng chứng cho thấy Edmunds có bất kỳ vai trò nào trong quá trình phát triển ô tô động cơ của Royce, ông là tay lái có kinh nghiệm nhất trong số các bạn bè và đồng nghiệp của Royce. Vì vậy, có lẽ ông đã đưa ra lời khuyên từ góc nhìn của một chuyên gia và ủng hộ trong quá trình Royce miệt mài biến ý tưởng của mình thành hiện thực.

E A Claremont

Nhiều người cho rằng Royce đồng sáng lập F H Royce & Co với một vị đối tác là E A Claremont. Tuy nhiên, theo ghi chép lịch sử cho thấy Claremont chỉ gia nhập sau khi công ty thành lập khoảng sáu tháng; Royce cũng từng viết rằng, ‘Tôi đã được khuyên là nên thành lập … một công ty nhỏ mang tên tôi’ và công ty của ông đã mang tên không ai khác ngoài chính ông ấy.

Mặc dù thông tin này có thể chưa thực sự chính xác, nhưng có một điều chắc chắn rằng sự nghiệp của hai người đàn ông này đã có những cuộc hợp tác chặt chẽ với nhau trong nhiều năm. Claremont từng là đối tác của F H Royce & Company, Đồng Giám đốc điều hành của F H Royce & Company Limited, Chủ tịch Royce Limited và là Chủ tịch đầu tiên của Rolls-Royce Limited; cả hai người cũng là Thành viên của Viện Kỹ sư Điện.

Claude Johnson

Là một người đàn ông với đôi vai rộng, tính cách hướng ngoại và là một nhân viên bán hàng tài năng, Johnson được tự phong là ‘Dấu gạch nối trong cái tên Rolls-Royce’. Năm 1903, ông từ bỏ chức vị thư ký ở Câu lạc bộ Ô tô Vương quốc Anh & Ireland (Automobile Club of Great Britain & Ireland) – trong các thành viên bao gồm cả ông Henry Edmunds được nhắc đến ở trên – để đầu quân cho công ty City & Suburban Electric Carriage company của Paris Singer.

Tuy nhiên, chỉ sau chưa đầy một năm, Johnson đã rời đi để gia nhập CS Rolls and Co, và sau này trở thành Giám đốc điều hành của Rolls-Royce Ltd. Ông là người có công lớn trong việc xây dựng độ nhận diện của thương hiệu vào những ngày đầu thành lập: trong những quảng cáo nhắm đến thị trường Anh và Mỹ, ông mô tả Rolls-Royce là ‘một chiếc xe chạy bằng xăng êm ái và yên tĩnh như một chiếc xe điện’. Và chiến lược này đã chứng tỏ là có hiệu quả khi Paris Singer trở thành người đầu tiên trên thế giới sở hữu một chiếc xe động cơ Rolls-Royce.

Điện khí hóa trong kỷ nguyên Goodwood

Tiếp thu giá trị tinh thần của những nhà sáng lập này, Rolls-Royce Motor Cars ngày nay vẫn giữ vững vị trí là công ty tiên phong trong lĩnh vực điện khí hóa. Khi chiếc Rolls-Royce thuần điện đầu tiên được tung ra thị trường, nó sẽ là đỉnh cao của quá trình nghiên cứu và phát triển được tiến hành trong hơn một thập kỷ qua tại trụ sở House of Rolls-Royce ở Goodwood.

2011 – mẫu xe Phantom EE (102EX)

Năm 2011, hãng phát hành chiếc Phantom Experimental Electric (EE), có số hiệu 102EX. Đây là một phiên bản chạy bằng điện (battery-electric) của sản phẩm đỉnh cao của hãng, với đầy đủ các tính năng và hoàn toàn đủ điều kiện lưu thông trên đường.

Tuy nhiên, Phantom EE chưa bao giờ được thiết kế để đem vào sản xuất. Thực tế, nó có vai trò như là một sản phẩm thử nghiệm cho các vị khách hàng, bao gồm khách VIP, giới truyền thông và những người trong giới mộ điệu có cơ hội trải nghiệm động cơ điện và sẵn sàng chia sẻ trực tiếp những kinh nghiệm, suy nghĩ cũng như mong muốn của họ với các nhà thiết kế và kỹ sư của Rolls-Royce.

Động cơ xăng V12 6,75 lít và hộp số của xe đã được thay thế bằng một bộ pin lithium-ion và hai mô-tơ điện gắn trên khung phụ phía sau, và được kết nối với hộp số tốc độ đơn (single-speed transmission) tích hợp bộ vi sai. Hệ thống này sản sinh công suất tối đa là 290kW và mô-men xoắn lên đến 800Nm, trong khi động cơ V12 trên chiếc Phantom tại thời điểm đó có công suất 338kW và mô-men xoắn cực đại 720Nm, được tạo ra ở tốc độ 3.500 vòng / phút.

Dù Phantom EE được chào đón rộng rãi vì những thành tựu kỹ thuật của nó, đặc biệt là sự yên lặng gần như hoàn toàn và khả năng cung cấp mô-men xoắn ấn tượng, nó vẫn còn tồn đọng những trở ngại đáng kể, bao gồm phạm vi hạn chế, chu kỳ sạc dài và tuổi thọ pin ba năm, và Rolls-Royce cần phải giải quyết những vấn đề này để đáp ứng kỳ vọng của khách hàng.

2016 – mẫu xe Rolls-Royce Vision Next 100 (103EX)

Thương hiệu đã đặt ra tầm nhìn dài hạn về tính di động sang trọng khi ra mắt mẫu xe với ý tưởng hoàn toàn sáng tạo này vào năm 2016. Đây là chiếc ô tô động cơ mang tính cá nhân hoá thực sự, tạo nên không gian trải nghiệm đắm chìm cả về cảm xúc và xúc giác cho người dùng.

103EX được chế tạo dựa trên bốn nguyên lý thiết kế chính:

Thân xe được coachbuilt theo yêu cầu của khách hàng, vì vậy phản ánh tầm nhìn cá nhân của mỗi chủ sở hữu. Được thiết kế đi kèm với chiếc xe là ứng dụng trợ lý ảo và tài xế riêng, hỗ trợ bởi trí thông minh nhân tạo AI, nhờ vậy mang đến những chuyến hành trình dễ dàng, êm ái (effortless). Ngoài ra, bản thân khoang nội thất đã là một không gian đẳng cấp thượng lưu khi được chế tác từ các vật liệu quý hiếm và độc quyền. Và với kích thước và quy mô dài 5,9 mét, cao 1,6 mét, chiếc xe chắc chắn sẽ là một sự hiện diện hoành tráng tại điểm đến.

Được xây dựng trên một nền tảng tiên tiến với trọng lượng nhẹ và được cung cấp năng lượng bởi một hệ thống dẫn động độc quyền, chạy hoàn toàn bằng điện, chiếc ô tô động cơ hoàn toàn có khả năng tự lái.

Hậu tố EX của tên mã hiệu xe đã lần nữa xác nhận rằng 103EX là một chiếc xe hoàn toàn thử nghiệm và chưa bao giờ được đưa vào sản xuất. Sau màn ra mắt ngoạn mục tại London, chiếc xe đã thực hiện chuyến du lịch vòng quanh thế giới kéo dài 3 năm trước khi trở về trụ sở Home of Rolls-Royce tại Goodwood vào năm 2019.